Prezident İlham Əliyev: “Müxtəlif ölkələrdən olan beynəlxalq ekspertlərin böyük bir qrupu qlobal gündəlikdə duran mühüm məsələləri müzakirə etmək üçün Azərbaycanı yeddinci dəfədir ki, ziyarət edir”
ADA Universitetində aprelin 9-da keçirilən “Yeni dünya nizamına doğru” adlı beynəlxalq forum, regional və qlobal miqyasda mühüm əhəmiyyətə malik tədbirlərdən biridir. Forum dünyada baş verən mürəkkəb geosiyasi, iqtisadi və ekoloji proseslərin fonunda təşkil olunur. Tədbir iştirakçıları qlobal sabitliyə, təhlükəsizliyə və davamlı inkişafa təhdid yaradan amilləri müzakirə edir və bu problemlərə qarşı birgə yanaşmaların formalaşdırılmasına töhfə verir. Forum müxtəlif ölkələrdən siyasətçiləri, diplomatları, tədqiqatçıları və ekspertləri bir araya gətirir. Bu, beynəlxalq səviyyədə elmi və intellektual fikir mübadiləsinə şərait yaradır, yeni ideya və yanaşmaların meydana çıxmasına imkan verir. Belə bir tədbirin ADA Universitetində keçirilməsi Azərbaycanın beynəlxalq nüfuzunun artdığını göstərir. Bu həm də ölkənin neytral və vasitəçi rolunu ön plana çıxarır. Tədbir Azərbaycanı regionda dialoq və əməkdaşlıq mərkəzi kimi tanıdır. Toplantının ADA Universitetində keçirilməsi gənclərin, tələbələrin və akademik dairələrin beynəlxalq məsələlərə marağını artırır. Bu da gələcək liderlərin formalaşmasına və gənc nəsildə qlobal düşüncə tərzinin inkişafına müsbət təsir göstərir. Forum çərçivəsində yeni dünya nizamı kontekstində regional əməkdaşlıq, iqtisadi inteqrasiya, enerji təhlükəsizliyi, rəqəmsallaşma, süni intellekt və digər çağırışlar müzakirə olunur. Bu da gələcəyə yönəlmiş siyasətlərin və strategiyaların işlənməsinə şərait yaradır. Prezident İlham Əliyev forumda çıxışında müxtəlif ölkələrdən olan beynəlxalq ekspertlərin böyük bir qrupunun qlobal gündəlikdə duran mühüm məsələləri müzakirə etmək üçün Azərbaycanı yeddinci dəfədir ziyarət etdiklərini deyib: “Eyni zamanda, bütün bu səfərlər Azərbaycanı daha da yaxşı tanımağa, ölkənin nəbzini tutmağa xidmət edir. Azərbaycanın tarixi ərazilərinin azad edilməsindən sonra beynəlxalq ekspertlərin həmin ərazilərə müntəzəm səfərləri onlara ölkəmizin tarixi haqqında daha dolğun məlumat verir. Onlara münaqişənin tarixi və İkinci Qarabağ müharibəsində şanlı Zəfərimizdən ayrılması mümkün olmayan Azərbaycanın bugünkü reallığı və beynəlxalq dəstək olmadan ölkənin ərazi bütövlüyünün öz gücü və siyasi-hərbi yolla bərpası ilə bağlı unikal presedent haqqında məlumat verir. Siz dünən əfsuslar olsun ki, bir çox illər ərzində - otuz ildən artıq müddətdə erməni separatizminin mərkəzi olan Xankəndi şəhərini ziyarət etdiniz. Əslində, Ermənistanın dəstəklədiyi və maliyyələşdirdiyi separatçı hərəkat bu şəhərdə, Azərbaycanın əzəli torpağında başlamışdır. Xankəndi adının özü onun Azərbaycan mənşəyini və kökünü, Xanın kəndi olduğunu nümayiş etdirir. Lakin Azərbaycanın Qarabağ bölgəsində sovet hökumətinin siyasi, tarixi, iqtisadi və mədəni nöqteyi-nəzərdən qeyri-qanuni və tamamilə əsassız olan Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayətinin yaradılması qərarından sonra təəssüf ki, təcavüzkar separatizmə aparan bu prosesə start verildi. 1923-cü ildə Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayətinin yaradılması, əslində, zaman bombası idi və bu bomba separatçılara, onların sponsorlarına və münaqişəni öz siyasi məqsədləri üçün istifadə edən müxtəlif tərəflərə lazım olan anda partladı”.
Prezident İlham Əliyevin forumda etdiyi çıxış, Azərbaycanın beynəlxalq mövqeyini və regiondakı rolunu əhatə edən mühüm məqamları əks etdirir. Bu forumda iştirak edən beynəlxalq ekspertlər Azərbaycanın müharibə zamanı təmkinli yanaşmasını və mülki infrastrukturun qorunmasını vurğulamışlar. Onlar həmçinin müharibə nəticəsində yüz minlərlə qaçqın və məcburi köçkünün doğma evlərinə qayıtmaq imkanı əldə etməsini qeyd ediblər.
Prezident İlham Əliyev, həmçinin Qoşulmama Hərəkatı çərçivəsində Azərbaycanın sədrliyi dövründə əldə olunan nailiyyətləri və təşkilatın institusional inkişafını vurğulamışdır. Dövlətimizin başçısı Azərbaycanın minalarla bağlı qarşılaşdığı çətinlikləri diqqətə çatdırmışdır: “İşğaldan və öz ərazi bütövlüyünün pozulmasından əziyyət çəkmiş ölkə kimi, biz, əlbəttə, həmin vəziyyəti tam anlayırıq. Bir sözlə, kimdən soruşsanız, deyəcək: “Biz istəyirik ki, müharibə dərhal dayansın”. Bəli, biz də istəyirik. Lakin əsas sual ondan ibarətdir ki, həmin atəşkəs, daha doğrusu, potensial atəşkəs və əgər belə demək olarsa, müvəqqəti atəşkəs dayanıqlı olacaqmı? İki açıq müharibədən keçmiş və onların arasında olan dövrü görmüş ölkə kimi deyə bilərəm ki, atəşkəs heç zaman müharibəni dayandırmır. Heç vaxt. Bizim məsələdə də bu, baş vermədi. Bu, ölkələrə, sadəcə, yenidən qruplaşmaq, səfərbər olunmaq və yenidən başlamaq üçün müvəqqəti fürsətdir. İkincisi, atəşkəs hansı mənada olacaq? O da vacibdir, çünki onun şərtləri müharibəni dayandırmaq arzusunda olanlar üçün çox vacibdir ki, onlar nə haqda danışıldığını aydın anlasınlar. Hamı deyir, istəyirəm müharibə dayansın. Bəli, gəlin bunu alqışlayaq. Bəs sonra necə? Dayandırmaq – hansı mənada? Yəni, topdan atəş, hava bombardmanı, snayper atəşi, təxribat qrupları olmayacaq? O, hansı mənada olacaq? Rusiya ilə Ukrayna qoşunları arasında təmas xətti bizimki ilə müqayisədə xeyli uzundur. Bəli, bu gün fərqli görünür. Bizə gəldikdə, təmas xətti Ermənistanın xeyli xeyrinə idi, çünki təbiətin relyefi onlara üstünlük verərək onları qoruyurdu və əslində, işğalı davam etdirməyə şərait yaradırdı. Üstəgəl, 26 illik atəşkəs dövründə, onlar bəzən beş, bəzən altı və hətta ondan çox səngər, tikanlı məftil və mina zolaqları kimi istehkam xətlərini yaratmışlar. Hər həftə mina partlayışına görə bizim itkilərimiz olur. Təxminən 400 şəxs minaya düşüb. Onlardan 70-dən çoxu həyatını itirib, qalanları ciddi bədən xəsarəti alıb. İnsanlar Ukraynada atəşkəs və ya sülh haqqında danışanda onlar qoşunlara nəzarət etməyin nə dərəcədə çətin olduğunu anlayırlarmı? Ukrayna və Rusiya ordularında nizam-intizam səviyyəsi nə yerdədir? Bilmirəm. Bəlkə də bilirəm, lakin şərh vermək istəmirəm. Azərbaycan Ordusunda nizam-intizam səviyyəsi yaxşı məlumdur. Biz Ali Baş Komandanın bircə əmri ilə Xankəndinin yaxınlığında dayandıq. Digər tərəfdən, həmin təmas xətti təhlükəsiz və etibarlı olacaqmı? Vasitəçi olmağı arzulayan dairələr həmin təmas xəttində beynəlxalq sülhməramlıları tələb edəcəklərmi? Onlar işğal illəri ərzində bunu bizdən tələb etdilər”. Mina partlayışlarının nəticələri xüsusilə acıdır. Prezidentin vurğuladığı kimi, hər həftə mina partlayışları nəticəsində Azərbaycan əhalisi arasında itkilər yaşanır. Təxminən 400 nəfər minaya düşüb, bunlardan 70 nəfər həyatını itirib, qalanları isə ciddi xəsarətlər alıb. Bu vəziyyət, Azərbaycanın təmizlənmə və bərpa işlərində qarşılaşdığı əsas çətinliklərdən biridir. Bu mövzu, həm də beynəlxalq hüquq və insan hüquqları baxımından önəmli bir məsələdir. Minaların təmizlənməsi yalnız hərbi deyil, həm də humanitar bir məsələdir. Azərbaycanın işğaldan azad edilmiş ərazilərdə bu minaların təmizlənməsi, əhalinin təhlükəsizliyini bərpa etmək və həmin ərazilərin sosial-iqtisadi inkişafını təmin etmək üçün önəmli bir addım atılır. Prezidentin bu çıxışı, həm də beynəlxalq ictimaiyyətə bu məsələnin ciddiliyini və təcili olaraq diqqət göstərilməsinin vacibliyini xatırladır.
Cənab Prezident bu sözləri Azərbaycanın sülh tərəfdarı olduğunu dünyaya mesaj olaraq bildirir. Bu, eyni zamanda beynəlxalq arenada ədalətli və humanist mövqeyin nümayişidir. Xüsusilə, dünyada bir çox bölgədə davam edən münaqişələr fonunda bu cür çağırışlar diqqətəlayiqdir.
Forum çərçivəsində azad edilmiş ərazilərdə həyata keçirilən bərpa və məskunlaşma işləri də müzakirə olunmuşdur. Xüsusilə, Zəngilan rayonunun ağıllı və ekoloji cəhətdən təmiz Ağalı kəndində aparılan inkişaf işləri iştirakçılara təqdim edilmişdir. Bu tədbir, məcburi köçkünlərin doğma yurdlarına qayıdış prosesinin sosial, iqtisadi və təhlükəsizlik aspektlərini müzakirə etmək üçün beynəlxalq ekspertlərə platforma yaratmışdır. Ümumilikdə, bu forum Azərbaycanın beynəlxalq əlaqələrini gücləndirməsi, regional sülhün təşviqi və azad edilmiş ərazilərin bərpası istiqamətindəki səylərini nümayiş etdirmişdir.
Paşazadə Kamal Çingiz oğlu
Qara Qarayev adına Mərkəzi İncəsənət Məktəbinin violonçel ixtisası üzrə müəllimi, Azərbaycan Respublikasının Əməkdar müəllimi
