“Sosial media vasitələrinin ortaya çıxması ilə insanlar uzun müddətdir görmədikləri dostlarını tapmaq, onlardan bir çox kanallar vasitəsilə xəbərlər almaq, onları izləmək və özləri haqqında paylaşımlar etmək imkanı əldə ediblər. Xüsusilə də foto paylaşımlarının artdığını açıq şəkildə görmək olar”.
Sulh.info.az xəbər verir ki, bu sözləri sosial mediada uşaq məhrəmiyyəti ilə bağlı açıqlamasında psixoloq Sona Davudova bildirib:
“Körpənizin sizə görə ən şirin və ən özəl halını paylaşarkən, qarşıdakı 10 il ərzində o şəkli internetdə görmək istəyəcəyinə əminsinizmi?
Miçiqan Universitetinin Pediatriya Departamentində tədqiqatçı alim Sarah Klark apardığı araşdırmaları belə şərh edib: “Uşaqlar öz sosial media hesablarından istifadə etmək üçün yetkinlik yaşına çatdıqda, onların bir çoxu artıq öz sosial media hesablarından istifadə edərək yaratdıqları rəqəmsal şəxsiyyətləri keçmiş olacaq. Təsəvvür edin, sizdən əvvəl başqası sizin “Facebook” profilinizi yaradır. Özünüzü necə hiss edərdiniz? Sizcə bu ədalətlidirmi?”
Sosial şəbəkələrdə fotoların paylaşılması təkcə böyüklərin öz şəkillərini paylaşması ilə deyil, həm də valideynlərin uşaqlarının şəkillərini son illərdə intensiv şəkildə paylaşması ilə davam edir. Uşaqların doğulmasından başlayaraq, addım-addım böyümə prosesinin sosial mediada albom kimi paylaşılması, uşaqların məxfilik hüquqlarına nə dərəcədə təsir edir? sualını yaradır”.
Psixoloq vurğulayıb ki, valideynlər tərəfindən davamlı olaraq uşaqlarının şəkillərinin çəkilməsi onlarda məxfilik şüurunun düzgün formalaşmamasına səbəb ola bilər:
“Valideynlərin sosial şəbəkələr vasitəsilə qəbul olunmaq və məmnun olmaq istəyi olsa da, övladlarının bəzən öz şəxsi məkanlarına daxil olması gələcəkdə uşaqlara bir çox problemlər gətirə bilər. Xüsusən də uşağın valideynlərinin davamlı olaraq fotolarının çəkildiyini və sosial şəbəkələr vasitəsilə paylaşılmasını müşahidə etməsi onun şəxsi həyatın toxunulmazlığı anlayışını fərqli qəbul etməsinə və məxfilik şüurunun yetərincə inkişaf etməməsinə səbəb olacaq. Əlavə olaraq, rəqəmsal şəxsiyyət hələ uşağın öz razılığı olmadan formalaşacaq. Paylaşılan məzmunda uşaqların gələcəkdə utanacaqları məzmun varsa, dostlar tərəfindən istehza və alçaldılma kimi məqsədlər üçün istifadə edilə bilər. Bu vəziyyət uşağın psixo-sosial inkişafına mənfi təsir göstərə bilər”.
Onun sözlərinə görə, uşaqların onların razılığı olmadan şəkillərinin paylaşılması həm uşaqların şəxsi həyatını poza bilər, həm də psixologiyasına mənfi təsir göstərə bilər:
“Azyaşlı uşaqların hüquq və məxfilik məsələlərində kifayət qədər məlumatlı olmadığını nəzərə alaraq, valideynlər uşaqlarının şəxsi həyatının toxunulmazlığını qorumaq üçün tədbirlər görməyə və daha düşüncəli davranmağa borcludurlar. İstənilən mühitdə paylaşılan fotoların başqa yerlərdə çəkilib zərərli məqsədlər üçün istifadə olunma ehtimalı heç vaxt nəzərdən qaçırılmamalıdır. Pedofiliyanın geniş yayıldığını nəzərə alsaq, aydın olur ki, uşaqların şəxsi fotoları ictimaiyyətdə paylaşılmamalıdır.
Ümumi vəziyyəti nəzərə alsaq, sosial media kanalları pis niyyətli insanlar üçün çoxlu məlumatlar təqdim edir. Hər bir vətəndaş, o cümlədən valideynlər paylaşdıqları məzmunun mənfi qaytarılması ehtimalını bəzən düşünmür, bəzən isə buna məhəl qoymurlar. Paylaşılan məzmunun narahatçılığa çevrilməsi ehtimalı yalnız valideynlər uşaqlarının şəkillərini paylaşdıqda baş vermir. Eləcə də, məktəblərdə şagirdlərin foto, video və audio yazılarının qeydə alınması, sosial şəbəkələrdə paylaşılması müxtəlif problemləri də özü ilə gətirəcək”.
Psixoloq övladlarının şəkillərini sosial şəbəkələrdə paylaşmazdan əvvəl valideynlərin diqqət etməli olduğu bir sıra məqamları da bizimlə bölüşüb:
“Valideynlərin övladlarını paylaşmadan əvvəl nəzərə almalı olduğu 5 mühüm nüans var:
Paylaşılan məzmun məxfiliyi pozmamalıdır:
Valideynlər övladları haqqında paylaşım etməzdən əvvəl mütləq nəzərə almalıdırlar ki, rəqəmsal mühitə yüklənən məzmunlar gələcəkdə uşaqda necə hisslər yarada bilər. Valideynlər üçün sadə görünən məzmun uşaqlar üçün utancverici ola bilər. Uşaqların rəqəmsal mühitdə utanacağı bir fotoşəkilinin paylaşılması həm onların şəxsi həyatını riskə atacaq, həm də narahatlığa səbəb olacaq.
Bəzi məzmunlar gizli qalmalıdır:
Bəzi valideynlər özlərinin və ya uşaqlarının məzmununu fərq qoymadan paylaşmağı istəyə bilər. Bununla belə, gələcəkdə uşaqlar valideynləri ilə razılaşmaya bilər və bəzi məzmunun onlar üçün gizli qalmasına üstünlük verə bilərlər.
Sui-istifadəyə səbəb ola biləcək məzmun paylaşılmamalıdır:
Paylaşılan məzmunu kimin görə biləcəyi müəyyən edilməli və uşaqların şəxsi məlumatları olan fotoşəkilləri paylaşmamağa diqqət yetirilməlidir. Unutmaq olmaz ki, uşaqlarla bağlı paylaşılan məlumatlar pis niyyətli insanlar tərəfindən sui-istifadə üçün istifadə oluna bilər.
Şəxsi həyatın toxunulmazlığı pozulmamalıdır:
Valideynlərinin sosial mediada davamlı olaraq özləri haqqında paylaşdıqlarını müşahidə edən uşaqlar məxfilik və məhrəmiyyət anlayışlarını fərqli qəbul edə və onların əhəmiyyətini görməməzliyə vura bilərlər. Şəxsi həyat haqqında məlumat əldə etmək üçün valideynlər ilk növbədə nümunə olmalıdırlar.
Rəqəmsal mühitdə uşaqların buraxdığı izlərin gələcəkdə problemə çevrilməsinə imkan verilməməlidir:
Uşaqla bağlı paylaşılan məzmunun hər an başqaları tərəfindən görülə biləcəyi düşünülürsə, paylaşılmamalıdır. İnsanlar haqqında hər cür məlumat internet vasitəsilə əldə edilir. (Universitet və iş müraciətləri zamanı fərdlər haqqında bütün məlumatlar internetdir.) Paylaşılan hər hansı məzmun gələcəkdə uşaqlar üçün mənfi rəylə nəticələnə bilər.
Nəticə etibarı ilə, valideynlərin məxfilik və məhrəmiyyət məsələlərinə verdiyi önəm, gələcəkdə uşaqlarının bu məsələlərə həssaslığına böyük təsir göstərəcək. Valideynlərin övladlarının məxfiliyini qorumaq üçün tədbir görmələri və kiçik yaşlarda məxfilik mövzusunda maarifləndirmək üçün övladlarına nümunə olmaları böyük əhəmiyyət kəsb edir”.
Fidan Ali / Sulh.info.az
