“Anklavlar məsələsinin həlli üçün bir neçə variant var. Onlardan biri aşağıdakı ola bilər: xəttin hər iki tərəfindəki anklav əraziləri yerləşdikləri tərəfin nəzarəti altında qalır. Digər variant isə odur ki, sülh müqaviləsi imzalanandan sonra Başkənd Ermənistanın, qalan ərazilər isə Azərbaycanın suverenliyinə qayıdacaq. Bu, siyasi nöqteyi-nəzərdən mövqedir, lakin hüquqi aspekt hələ də öyrənilməlidir”.
Baş nazirin bu fikirləri ermənilər arasında ciddi narahatlıq və çoxlu suallar yaradıb. Çünki, anklav kəndlərin Azərbaycana qaytarılması bu ölkəyə bir sıra mövqe üstünlüyü verir. Beləki, Sofulu və Barxudarlı kəndləri veriləcəyi halda Azərbaycan İrəvan-Tbilisi magistralına və Berdə gedən əsas yola nəzarət edəcək.
Digər tərəfdən Kərki də təslim edilsə, o zaman İrəvan-Zəngəzur yolu Azərbaycanın nəzarətinə keçəcək. Bildiyimiz kimi 1992-ci ildə Azərbaycan Ordusu tərəfindən tutulmuş, Azərbaycanın Gədəbəy rayonu ərazisi ilə əhatə olunmuş Ermənilərin Başkənd yaşayış məntəqəsinin 40 kvadratkilometr ərazisi var.
Həmin dövrdə Ermənistan Ordusu Qazax rayonuna məxsus yeddi Azərbaycan kəndini (anklav) və Naxçıvan Muxtar Respublikasına (Kərki) məxsus bir kəndi işğal edib.
Həmin anklavların ərazilərinin sahələri isə bu cürdür: Yuxarı Əskipara - 8.6 kv. km,Aşağı Əskipara - 9.1 kv. km, Bağanıs Ayrım - 40 kv. km, Barxudarlı - 10.1 kv. km, Sofulu - 22 kv. km, Qızılhacılı - 11 kv. km, Xeyrimli - 4.1 kv. km, Kərki (Naxçıvan MR) - 19.2 kv. km.
Beləliklə, Qazax rayonunun işğal olunmuş yeddi kəndinin və Naxçıvanın bir kəndinin ümumi sahəsi 124 kvadrat kilometrdir ki, bu da Başkənd qəsəbəsinin ərazisindən üç dəfə çoxdur.
Ona görə də bu və yuxarıda sadaladığımız strateji səbəblər ermənilər üçün qorxunc yuxudur. Ona görə də təkcə ermənilər yox, eləcə də bu məsələdə maraqlı tərəf olan xarici qüvvələr də hərəkətə keçiblər.
Məsələ ilə bağlı Bizim.Media ilə fikirlərini bölüşən politoloq Tural İsmayılov bildirdi ki, Paşinyanın sülhlə bağlı fikirləri Rusiyanın, Fransanın və Qərbin bəzi dairələrini ciddi narahat edir:
“Ona görə də Ermənistanda Paşinyan əleyhinə ritorikanı və vəziyyəti daha da gərginləşdirməyə çalışırlar. Əslində Paşinyan qeyri-adi heç nə deməyib. Anklavlar Azərbaycanın əraziləridir. Erməni baş nazir gec də olsa bunu etiraf edib. Bu etirafı etməkdən başqa onun digər bir yolu yoxdur.
Onun dediyi kimi Azərbaycanın 86.6 min kvadratkilometrə Qazaxın 7 kəndi və Naxçıvanın Kərki kəndi də daxildir. Əslində anklavların qaytarılmasının müzakirə edilməsi Azərbaycanla sülh üçün kifayət qədər önəmli addımların atılmasına səbəb ola bilər.
Təəssüf ki, Ermənistandan Azərbaycan və Türkiyə əleyhinə oyuncaq kimi istifadə edən qüvvələr bu vəziyyəti həzm edə bilmir. Paşinyanın son açıqlamaları fonunda Ermənistandakı ictimai-siyasi gərginliyi daha da alovlandırmağa çalışırlar. Lakin, vəziyyətin necə olmasından asılı olmayaraq 8 kənd Azərbayacana geri qaytarılmalıdır. Bu məsələdə Ermənistanın heç bir alternativi yoxdur”.
