- Elmira xanım, dünən sizin Azərbaycanın Ukraynadakı fövqəladə və səlahiyyətli səfiri vəzifəsindən geri çağırılmağınızla bağlı sərəncam verildi. Bu xəbəri necə qarşıladınız?
- Səmimi deyəcəyəm: kifayət qədər sakit və anlayışla. Əvvəla, deyim ki, sərəncamdan xeyli əvvəl mənə qərar barədə bildirdilər. İkincisi, 3 ildən artıqdır ki, mənə göstərilən etimada görə cənab Prezidentə çox minnətdaram. Missiyamın ilk iki ilində mən doğma Ukrayna ilə daha yaxından tanış oldum, orada çoxlu həqiqi dostlar tapdım, ölkəmiz üçün bir çox maraqlı və lazımlı layihələr həyata keçirə bildim. Keçən il çətin oldu, bunu gizlətməyəcəyəm. Təkcə mənim üçün deyil, diplomatik missiyamızın bütün üzvləri üçün. Bununla belə, həm rəhbərliyin məsləhəti ilə Ukraynadan getməyə məcbur olanlar, həm də Ukraynada qalanlar ikitərəfli münasibətlərin möhkəmlənməsi naminə fəaliyyətlərini davam etdirdilər.
- Bəziləri hesab edirlər ki, siz yazıçı və jurnalistsiniz, diplomatik təcrübəsi olmayan biri olaraq səfir kimi belə məsuliyyətli vəzifə tutmamalı idiniz...
- Bəli, mən jurnalistəm, yazıçıyam. Bununla belə, mən böyük siyasətin incəliklərinə yaxşı bələdəm. Çünki birincisi, 10 il "Azadlıq” radiosu kimi tanınmış mətbuat orqanında çalışmışam, ikincisi, 10 ilə yaxın Heydər Əliyevin yanında olub, böyük siyasətçinin iş üslubunu, metodunu birbaşa müşahidə edə bilmişəm və üçüncüsü, 15 il Milli Məclisdə kifayət qədər fəal deputat olmuşam. Bunlara əsasən, deyə bilərəm ki, uzun müddət siyasətdə olmuşam. Buna görə də o məsul vəzifədə heç bir çətinlik çəkmədim, dərhal yeni mühitdə qəbul edildim.
- Bəzi siyasətçilər, məsələn, Fəzail Ağamalı və başqaları sizi ruspərəst olduğunuza görə qınadılar...
- Bundan daha gülünc bir şey düşünmək mümkün deyil. Birincisi, uşaqlıqdan mən Ukraynaya bütün qəlbimlə bağlı olmuşam, çünki anam ukraynalıdır, hətta Qordiyenkonun şanlı kazak ailəsinin nəslindəndir. Mənim əcdadım Kost Qordiyenko Zaporojye Siçinin rəisi (Koşovi atamanı) olub və 18-ci əsrin əvvəllərində Ukraynanın müstəqilliyi uğrunda mübarizə aparıb. Yeganə təəssüfləndiyim odur ki, onun Xersondakı məzarını ziyarət etməyə vaxtım olmadı.
13 ilə yaxın Rusiyada işləmişəm, hətta o vaxt belə müxalifət mediasında idim. "Obşaya qazeta” nəşrində 4 il müxbir olmuşam. Bu qəzet Vladimir Putinə müxalif olub və onu Çeçenistandakı müharibəyə görə sərt tənqid edib. Nəticədə qəzet "mədəni” şəkildə bağlanıb. Və bu gün Rusiyanın Ukraynaya hücumu səbəbindən Moskvadakı bir çox keçmiş dostumla fikir ayrılığı yaşadım. Bizim Xarici İşlər Nazirliyində isə əksinə, bəzən mənə deyirdilər ki, daha bitərəf olum, Ukraynanın maraqlarını o qədər də canfəşanlıqla müdafiə etməyim. Mən Ukraynanı kifayət qədər yaxşı tanıyırdım, Ukrayna dilində danışmasam da, başa düşürdüm və buna görə də yeni mühitə tez və asanlıqla qəbul oldum. Məni, necə deyərlər, həm "yuxarılar”, həm də "aşağılar” qəbul etdi. Mənim fəaliyyətim çətin illərə düşdü: təyinatdan dərhal sonra kovid pandemiyası başladı. Amma buna baxmayaraq, bir gün belə nə evdə, nə də ofisdə oldum: Kiyevin bütün siyasi bomondu ilə tanış oldum, işgüzar səfərlərdə demək olar ki, bütün Ukraynanı gəzdim - Dnepr və Xarkovdan Lvova qədər, bir çox məlumat və mədəni tədbirlər keçirdim.
Təəssüf ki, Xarici İşlər Nazirliyində illik hesabatlarımız rəsmi istifadə üçündür. Mən hətta onları kiminsə oxuduğuna da əmin deyiləm. Azərbaycanın Ukraynadakı səfirliyinin 2021-ci il üzrə hesabatında 186 səhifədən 102 səhifəsində (!) informasiya və təbliğat sahəsində görülən işlər barədə məlumatlar yer alıb. Həmin il kiçik komandamızla, xüsusilə Samir Allahverdiyev və Təranə Sadıxovanın sayəsində çox iş gördük. Bu tədbirlər pandemiya ilində, bir çox səfirliyin ümumiyyətlə onlayn işlədiyi bir zamanda olub. Hər gün bizim ya cari gündəliyin ən vacib mövzuları üzrə konfrans, ya dəyirmi masa, ya brifinq, ya da Ukrayna televiziyasının ən böyük milli kanallarında çıxışlarımız olurdu. Ukrayna mətbuatında Azərbaycanda baş verənlərlə bağlı çoxlu nəşrlər hazırlamışıq. Vətən müharibəsini işıqlandırmaq üçün Kiyevdən Azərbaycana 20-yə yaxın jurnalist komandası göndərdik və onların hər biri Ukraynanın müxtəlif kanallarında yayımlanan reportajlar hazırladı. Mübaliğə etmirəm, bunu mənə xarici diplomatlar dedi, o günlərdə, aylarda biz erməni tərəfini informasiya meydanından tamamilə sıxışdırdıq. Həmin günlərdə mən özüm Ukraynanın ən mühüm kanallarında 18 dəfə çıxış etmişəm. Təsadüfi deyil ki, ukraynalı jurnalistlər arasında keçirilən sosioloji sorğunun nəticələrinə görə, həmin il "ilin ən fəal səfiri” nominasiyasında ilk beşliyə daxil olmuşam. Müharibədən sonra İkinci Qarabağ müharibəsini işıqlandırmaqda ən fəal ukraynalı jurnalistlər üçün səfirlikdə təntənəli mükafatlandırma mərasimi təşkil edərək diplomlar və qiymətli hədiyyələr verdik. İl yarım ərzində mənim təşəbbüsümlə Kiyevdə bir çox dəyərli kitablar Ukrayna dilinə tərcümə edilərək nəşr olundu. Onların arasında "Bayraqdar. Qarabağ faciəsi”, "Xocalı. Soyqırım salnaməsi”, Yusif Vəzir Çəmənzəminlinin "Tələbələr”, Nizami Gəncəvinin "Xəmsə” əsərləri yer alır. Artıq müharibə illərində 2022-ci ildə Heydər Əliyev haqqında yazdığım "Şəxsiyyət və dövr” əsərimin ikinci və üçüncü cildləri, həmçinin Elçinin "Baş” ("Baş”) romanı işıq üzü görüb. Bəs mədəni tədbirlərimiz? Həm 2020, həm də 2021-ci illərdə Truskavets kurort şəhərində Müslüm Maqomayev adına müsabiqənin keçirilməsi ideyasını dəstəklədik və qismən maliyyələşdirdik. 2021-ci ildə Azərbaycandan ilk dəfə olaraq müsabiqədə birinci yeri tutdular. ABŞ-ın ən prestijli zalı olan Karnegi Hollda çıxış etmək hüququ qazanan gənc müğənni Ürfan Cəfərov oldu. Azərbaycan musiqisindən ibarət konsertlərin təşkilinə köməklik etdik. Dünyada ilk dəfə olaraq, Dnepr şəhərində müharibə başlamazdan iki həftə əvvəl Fikrət Əmirovun 100 illiyi şərəfinə TÜRKSOY-un xətti ilə böyük konsert vermişik. Səfirliyin təşəbbüsü ilə Xarkovda iki abidənin - Nizami və Mirzə Fətəli Axundov abidəsini açmışıq. Xarkov şəhərinin meri İqor Terekova və iki həmyerlimizə - fəxri konsul Əfqan Salmanov və Emin Nəcəfliyə dəstəyə görə təşəkkürümü bildirirəm. Mənim təşəbbüsümlə Kiyevin mərkəzində - Şevçenko Milli Universitetinin botanika bağında unikal "Xəmsə” heykəltəraşlıq kompozisiyası quraşdırılıb. Bu ideyama Heydər Əliyev Fondu dəstək oldu, layihəyə sponsorluq etdi. Abidə rekord müddətdə Ukraynanın xalq rəssamı, həmyerlimiz Katib Məmmədov tərəfindən hazırlandı. Biz artıq abidə üçün yer, hətta mərmər postament də hazırlamışıq. 2022-ci ilin yazında quraşdırmağı düşünürdük, lakin lənətə gəlmiş müharibə buna mane oldu. İndi Katib Məmmədovun cəsarəti və fədakarlığı sayəsində bu nadir abidə Xarkovdan Kiyevə sözün əsl mənasında bombalar altında daşındı və hazırda universitetin həyətində gözləyir. Ümid edirəm ki, müharibədən sonra onun açılışında iştirak etmək üçün məni dəvət edəcəklər. Və nəhayət, fəxr etdiyim və qısa müddətdə həyata keçirilməsi real olmayan əsas layihəm Şevçenko Milli Universitetində, Hüquq fakültəsində ADR-in Azərbaycandakı ilk səfirinin adını daşıyan auditoriyanın açılmasıdır - Yusif Vəzir Çəmənzəminli auditoriyasının. Çəmənzəminli 20-ci əsrin əvvəllərində bu universitetdə və bu fakültədə təhsil alıb. Böyük bir auditoriyanı təmir etdik, onu ADR dövrünün və müasir Azərbaycanın xəritələri ilə bəzədik, Çemənzəminlinin əlyazmaları və kitabları, milli əsərlər və s. əks olunmuş bir neçə stend hazırladıq. Ukrayna ilə Azərbaycan arasında diplomatik münasibətlərin qurulmasının 30-cu ildönümü günü - 2022-ci il fevralın 6-da universitetdə auditoriyanın təntənəli açılış mərasimi keçirildi. Auditoriya Ukraynanın ən qədim universitetində Azərbaycanın mədəniyyət mərkəzi olacaq, üstəlik, Çemənzəminlinin xatirə lövhəsinin açılışı (müəllif - Katib Məmmədov) və kitabın təqdimatı...
Azərtac-ın arxivinə nəzər salın, demək olar ki, hər gün orada Ukraynadan xəbərlər dərc olunurdu - səfirliyimizin fəaliyyəti və tədbirləri haqqında, nəşr olunmuş kitablar, dərc olunmuş məqalələr və materiallar var. Mənə deyirdilər ki, Kiyevdən gələn xəbərlər heç vaxt bu qədər böyük və təsirli olmayıb. Təsəvvür edin, işğaldan bir gün əvvəl, fevralın 23-də biz Kiyev universitetlərinin birində Xocalı ilə bağlı konfrans keçirib Vahid Mustafayevin "Xoca” filmini geniş tamaşaçı kütləsinə nümayiş etdirdik.
- Kiyevdən uzaqda, burada olarkən işləməyə davam etdiniz?
- Əlbəttə. Bakıya məcburi gələndən sonra mən və əməkdaşlarım Ukraynada fəal işləməyə davam etdik. Şəxsən mən Azərbaycanın böyük şirkətlərinin köməyi sayəsində Ukraynaya 30 ton humanitar yardımın daşınmasını təşkil etmişəm. İstər diplom, istərsə də digər məsələlərdə Mariupoldan və Ukraynanın digər şəhərlərindən yeniyetmələrin Bakıya beynəlxalq yarışlara gəlməsinə kömək olmuşuq. Ukrayna ilə bağlı mənimlə əlaqə saxlayanlara həmişə kömək və dəstək olmağa çalışmışam. Bir ilə yaxındır ki, biz müntəzəm olaraq Xarici İşlər Nazirliyinin rəhbərliyini informasiya materialları və press-relizlərlə təmin edirdik. Bir sözlə, 3 il səfir işlədiyim müddətdə xatırlamalı olduğum və fəxr edəcəyim məqamlar var. Təbii ki, hələ çox reallaşmamış planlar və ideyalar qalıb ki, ümid edirəm, müharibə başa çatdıqdan sonra yeni səfir onları həyata keçirəcək. Ona bu çətin missiyada səmimi qəlbdən uğurlar arzulayıram.
- Deyirlər ki, geri çağırılmağınızın səbəblərindən biri səhhətinizdə ciddi problemlər olması olub. Bu doğrudur?
- İndi hər kəsin, hətta gənclərin də səhhətində problemlər var. Narahat olacağım bir şey yoxdur, məndə xroniki diabet və oynaq problemləri var. İdmanla məşğulam. İki gün əvvəl, həmişə olduğu kimi, hovuzda demək olar ki, 1 kilometr üzdüm. Düşünürəm ki, belə bir məsafəyə hətta bir çox gəncin də əli çatmaz. Ona görə də mənim üçün narahat olmayın!
- İndi nə etməyi düşünürsünüz?
- Azərbaycanın xalq yazıçısı boş vaxtlarında nə ilə məşğul ola bilər? Təbii ki, yaxşı ədəbiyyat oxumaq və kitab yazmaq. Məsələn, keçən il və bu il dörd kitab çap etmişəm! Onlardan üçü ulu öndərimiz Heydər Əliyevin 100 illik yubileyinə həsr olunub. Biri isə yubiley kitabıdır. Burada son onilliyin orijinal ədəbi nəticələrini ümumiləşdirirəm. Beləliklə, tezliklə yaradıcılıq gecəmdə görüşəcəyik.
