Prezident İlham Əliyev: “Azərbaycan İkinci Dünya müharibəsində qələbənin əldə olunmasında sanballı töhfə verib”
Rusiya-Azərbaycan dostluğunun tarixi kökləri bizi əsrlərin dərinliklərinə aparır. Rusiya və Azərbaycan müasir dövlət-coğrafi konturlara yiyələnməmişdən çox-çox əvvəl bu ölkələrin xalqları qarşılıqlı maraqlar naminə səmərəli əməkdaşlıq etmiş, bir-birini mənəvi cəhətdən zənginləşdirmiş, bir-birinin milli mədəniyyətlərinə böyük ehtiramla yanaşıblar. Sonrakı tarixi mərhələlərdə bu dostluq və müttəfiqlik möhkəmlənib. Prezident İlham Əliyev cari ilin 8 oktyabr tarixində Moskvada Müstəqil Dövlətlər Birliyi (MDB) Dövlət Başçıları Şurasının iclasındakı çıxşında Rusiya-Azərbaycan müttəfiqliyinətoxunub: “Rusiya Federasiyası Prezidentinin Azərbaycana bu yaxınlardakı dövlət səfəri Rusiya-Azərbaycan münasibətlərinin müttəfiqlik xarakterini bir daha təsdiq etdi. Əldə olunmuş razılaşmaların həyata keçirilməsi gələcəkdə münasibətlərimizin ardıcıl inkişafı işinə xidmət edəcək”.
Bəşəriyyət tarixi 14 mindən çox müharibə yaşamışdır. Rus-yapon və I Dünya müharibəsi illərində Azərbaycan əsilli rus ordusunun general və zabitləri inanıılmaz fədakarlıq və qəhrəmanlıq göstərimişlər. Beləliklə, 700 minə yaxın Azərbaycan oğul və qızı ruslarla və vaxtilə birləşmiş dövlətin digər xalqları ilə çiyin-çiyinə faşist qoşunlarına qarşı fədakarcasına vuruşmuşlar.
İkinci Dünya Müharibəsi misli görünməmiş sayda insanın ölümünə səbəb olan ən qanlı müharibələrdən biridir. Son illərdə Rusiya və xarici elmi ictimaiyyətinin İkinci Dünya müharibəsi hadisələrinə marağı xeyli artmışdır. Bu, müharibəni tədqiq edən tarixçilər üçün senzura maneələrinin aradan qaldırılması və mənbə bazasının genişləndirilməsi ilə bağlıdır ki, bu da həmin illərin bir çox əsas hadisələrinə fərqli nəzər salmağa imkan verib. Müasir tarixşünaslığın kəskin problemlərindən biri də müharibə dövründə Sovet dövlətinin milli siyasətidir. Müasir siyasi həyat üçün bu, xüsusilə nəzərə alsaq ki, Rusiya Federasiyasının bütün xalqları və keçmiş sovet məkanı xalqlarının əksəriyyəti bu müharibə dövrünü ən mühüm və cəsur dövrlərdən biri hesab edir. Müharibə iştirakçıları isə milli vətənpərvərliyin canlı simvollarıdır. Bu şəraitdə keçmiş sovet respublikalarının, habelə onların nümayəndələrinin müharibə dövründə Sovet Silahlı Qüvvələri sıralarında iştirakının obyektiv və hərtərəfli öyrənilməsi xüsusilə aktuallaşır. Bu baxımdan cənab Prezident çıxışında Azərbaycan İkinci Dünya müharibəsindəki rolunu xüsusi qabardıb: “Azərbaycan İkinci Dünya müharibəsində qələbənin əldə olunmasında sanballı töhfə verib. Həmin dövrdə 3 milyon 400 min əhalisi olan Azərbaycandan cəbhəyə 700 minə yaxın insan yollanıb. Döyüş meydanlarında 350 min nəfər həlak olub, 130 azərbaycanlı Sovet İttifaqı Qəhrəmanı adına layiq görülüb. Müharibə illərində Azərbaycan neftçiləri cəbhəyə neft və neft məhsullarının 80 faizini, hərbi texnika üçün yağların 96 faizini tədarük edib. Bütün bunlar həmin dövrdə Azərbaycanda istehsal olunub, göstərilən məhsulların o vaxtlar SSRİ-də ümumi istehsalının faizidir. Azərbaycanda 130 növdən çox silah, sursat və texnika, o cümlədən məşhur “Katyuşalar”, “Yak-3” qırıcıları istehsal edilirdi”. Sovet və indiki rus tarixşünaslığı 1942-ci ilin yayında və payızında Qafqazda və Stalinqrad ətrafında baş verən döyüşün əsas mənasından son dərəcə səthi danışır. Bu arada Almaniyanın Bakıdan neft və neft məhsullarını Bakıdan onların sərəncamına çatdırmaq imkanını əngəlləmək istəmişdir. Sovet qoşunlarının şiddətli müqaviməti Qafqazda və Stalinqradda gedən döyüşlərin taleyüklü əhəmiyyətinin dərk edilməsi ilə əlaqələndirildi. Yuxarıda deyilənlərin işığında almanların Azərbaycana daxil olmasının qarşısını almaq vəzifəsinin nə qədər vacib olduğu aydın olur. Azərbaycan nefti olmasaydı, müharibə uduzmuş olardı. SSRİ-nin taleyi 1941-ci ilin payızında və yenidən 1942-ci ilin payızında tarazlıqda qaldı. Bu tel Bakı neftçilərinin sayəsində qırılmadı. 1941-1945 illərdə Bakı mədənlərindən çıxarılan neftdən Bakı neftayırma zavodlarında istehsal olunan 5 təyyarədən, çənlərdən və avtomobillərdən 4-ü benzin və dizel yanacağı ilə doldurulurdu. Ümumilikdə faşizm üzərində Qələbəyə real töhfəsinə görə Bakı, şübhəsiz ki, ilk beşlikdə, hətta bəlkə də birinci yerdə idi.
Azərbaycanlılar Brest qalasının divarları önündə və blokadaya alınmış Leninqradda, Moskva yaxınlığında, Stalinqradda, Kursk qabarında qəhrəmancasına döyüşmüş, Qafqazı müdafiə etmişdir. Stalinqrad Vilayət Partiya Komitəsi və Vilayət Sovetinin İcraiyyə Komitəsi qəhrəman şəhərin zəhmətkeşləri adından Azərbaycan oğullarına Volqa sahillərində döyüşdükləri şücaətə görə dərin minnətdarlıqlarını bildirərək məktubda yazırlar: “Stalinqrad bütün ölkə tərəfindən müdafiə olunurdu. Azərbaycan xalqının igid oğulları ruslarla, ukraynalılarla, belaruslarla birlikdə mərdliklə, canlarını əsirgəmədən Volqa qalasını müdafiə etdilər. Stalinqradlılar böyük Stalinqrad döyüşündə fərqlənmiş qırmızı Azərbaycan döyüşçülərinin şanlı adlarını qürur və sevgi ilə xatırlayırlar”.
Azərbaycan xalqı öz qəhrəmanlıq əməyi ilə müharibənin gedişində köklü dönüşün təmin olunmasına layiqli töhfə verdi. Müharibə illərində yaralıların keçdiyi təxliyə xəstəxanaları şəbəkəsi yaradılmışdı. Prezident İlham Əliyev bu haqda da danışaraq demişdir: “Bakıda 41 hərbi hospital fəaliyyət göstərirdi, 440 min yaralı müalicə alırdı. 1942-ci ilin martında, həmçinin Taqanroq adı ilə tanınan 416-cı Azərbaycan atıcı diviziyasının döyüşçüləri and içdilər və Şimali Qafqazdan başlayan döyüş yolunu Berlində başa çatdırdılar”.
Oğul və qızlarımızın döyüş qəhrəmanlığı, o cümlədən Azərbaycan fəhlələrinin və ziyalılarının arxa cəbhədə göstərdiyi əmək qəhrəmanlığı bütün sovet xalqlarının göstərdiyi misilsiz şücaət və qəhrəmanlığın tərkib hissəsidir. Birlik İkinci Dünya müharibəsində qələbə naminə olmuşdur.
Azərbaycanın hər beşinci vətəndaşı 1941-1945-ci illərdə müharibənin ön cərgəsində vuruşmuşdur. Demək olar ki, hər bir ailə oğul və qızlarını öz torpaqlarını müdafiə etməyə göndərirdi. Faşistlərlə döyüşlərdə Azərbaycanın yüz minlərlə oğul və qızı qəhrəmancasına həlak olub: iki dəfə Sovet İttifaqı Qəhrəmanı general-mayor Həzi Aslanov, sərkərdə Yaqub Quliyev, snayper Balaoğlan Abbasov, hərbi pilot kapitan Züleyxa Seyidməmmədova, tibb bacısı Həlimə Rzayeva və bir çox başqaları öz adlarını bəşəriyyət tarixinə qızıl hərflərlə yazdılar. Onların xatirəsi qəlbimizdədir və əbədi yaşayacaqdır.
Paşazadə Kamal Çingiz oğlu
Qara Qarayev adına Mərkəzi İncəsənət Məktəbinin violonçel ixtisası üzrə müəllimi, Azərbaycan Respublikasının Əməkdar müəllimi
